Een kutcultuur met rotte appels

Weg met rotte appels. Van ‘kutcultuur’ naar prestatiecultuur

Soms hoor ik een directeur het zonder omwegen zeggen: “Wij hebben een kutcultuur.” Een uitspraak die je niet in een jaarverslag terugvindt, maar wel een signaal dat er structureel iets misgaat. Want een negatieve cultuur ontstaat niet vanzelf. Die wordt stukje bij beetje gemaakt én in stand gehouden door professionals, van hoog tot laag.

Wat cultuur echt is (en waarom beleid niet genoeg is)

Cultuur is geen poster aan de muur met kernwaarden. Cultuur leeft in mensen. Iedere professional neemt waarden, normen en overtuigingen mee. Samen bepalen zij de dynamiek van de organisatie.

Maar er is ook een keerzijde. In vrijwel elke organisatie lopen er mensen rond die de boel ontwrichten. Soms zijn het echte ratten: ze werken met hun ellebogen, zetten hun eigenbelang boven het bedrijfsbelang en schuwen niet om collega’s tegen elkaar uit te spelen. Hun gedrag kan de sfeer vergiftigen en de cultuur verzieken.

Tegelijkertijd is er het formele beleid: de waarden en regels die een organisatie op papier vastlegt. Op zichzelf vaak keurig geregeld. Maar zodra die regels niet worden bewaakt of er met twee maten wordt gemeten, ontstaat er chaos. Net als ouders die hun kinderen tegengestelde boodschappen geven: het kind weet niet meer wat goed of fout is. Precies zo raken medewerkers de richting kwijt en ontstaat een mogelijkheid om te muiten.

En dan is er leiderschap. De vis rot tenslotte vanaf de kop. Als een directie verdeeld is of haar rol niet pakt, heeft dat veel meer impact dan twee magazijnmedewerkers die elkaar niet liggen. Juist de top moet richting geven, voorbeeldgedrag tonen en de bewaker zijn van een gezonde cultuur.

Waar een kutcultuur echt vandaan komt

Een negatieve cultuur ontstaat zelden door een gebrek aan regels. De oorzaken zijn menselijk en vaak pijnlijk herkenbaar. In coachingstrajecten zie ik telkens dezelfde patronen terugkomen:

• Niet luisteren – Directies kijken naar het geheel, medewerkers naar hun eigen werk. Zonder dialoog groeit afstand.

• Ratten in de organisatie – Mensen die koste wat kost macht willen, eigenbelang boven bedrijfsbelang zetten en anderen tegen elkaar uitspelen. Het resultaat: wantrouwen en verdeeldheid.

• Inconsistent gedrag – Regels zijn er, maar iedere leidinggevende past ze anders toe. Dat leidt tot ongelijkheid en frustratie.

• Negatieve aandacht – Als leidinggevenden geen tijd maken voor hun teams, gaan medewerkers aandacht opeisen. Precies zoals kinderen die lastig gedrag vertonen om gehoord te worden.

Kan een kutcultuur nog worden omgebogen?

Ja. Zelfs een diepgewortelde negatieve cultuur kan kantelen. Maar zelden door de mensen die er middenin zitten. Daar is vaak een externe consultant of coach voor nodig: iemand die onafhankelijk is, luistert naar alle partijen en de pijnpunten blootlegt.

Wat werkt in de praktijk:

• Iedereen hoort erbij: niet alleen de ‘huilies’, ook de ‘zullies’.

• Inventariseren en prioriteren: maak knelpunten tastbaar.

• Directie in gesprek: zonder eenduidigheid aan de top verandert er niets.

• Van praten naar doen: problemen oplossen in plaats van parkeren.

• Transparant communiceren: voortgang zichtbaar delen, zodat vertrouwen groeit.

Juist dit laatste gaat vaak mis. Besluiten worden uitgesteld, verwachtingen lopen op en teleurstelling groeit. Hoe complex een beslissing ook is, communicatie over de voortgang is cruciaal. Wordt er niets gezegd, dan neemt de frustratiecurve onvermijdelijk toe.

En wat formeel niet wordt uitgesproken, vult het informele circuit vanzelf in. Met aannames, halve waarheden en roddels die zelden kloppen. Denken dat het vanzelf overwaait? De praktijk laat het tegenovergestelde zien: teleurstelling groeit, en de cultuur verslechtert.

De omslag naar prestatiecultuur

Een gezonde cultuur vraagt leiderschap met lef. Dat betekent:

• Luisteren en verbinden: ook als het schuurt.

• Consistentie afdwingen: leidinggevenden hanteren dezelfde standaard.

• Voorbeeldgedrag tonen: cultuur volgt gedrag, en gedrag begint aan de top.

Vaak zijn het niet de grote reorganisaties die het verschil maken, maar kleine en zichtbare stappen: structurele dialoogmomenten, eerlijke feedback en het belonen van gewenst gedrag. Dáár ontstaat de omslag van frustratie naar prestatie.

Conclusie

Een kutcultuur is geen noodlot. Het is een teken dat mensen en organisatie elkaar zijn kwijtgeraakt. Met de juiste begeleiding kan elke organisatie de stap zetten naar een cultuur die prestaties versterkt én medewerkers energie geeft.

Meer weten over hoe uw organisatie die omslag kan maken? Klik op de link voor een terugbelverzoek: Bel me terug of bel direct met +31(0)36 5226463.